1 - معناي لغوي : از نظري لغوي يعني نقطه نهادن بر روي حروف و اعراب حروف، دندان فرو بردن بر چيزي به خاطر دانستن سختي و سستي آن. از طرف ديگر، اعراب مردم غيرعرب را عجم ميگويند. به معناي كندزبانان.
2 - گستردگي و پيشينه : باتوجه به اين كه نغمات ماهور و چهارگاه خاستگاه ايراني دارد ميتوان گفت كه عجم يكي از نغمههاي فارسي است، كه در گذشتهي دور مورد استفاده بوده است. به هرحال امروزه در سرزمين اعراب رنگ و بوي عربي گرفته و در قرائت قرآن به نام مقام عجم از آن استفاده ميگردد.
3 - كيفيت آهنگ : مقام عجم در تلاوت قرآن تركيبي از نغمات ماهور و چهارگاه، و چند مقام فرعي كوچك ديگر است. ماهور نقش مهمي در اجراء اين مقام دارد.
4 - موضوع آيات : در آياتي با مضامين خدا، بهشت، توبه، معجزات، پيامبران، دعا، درخواست، حركت و مبارزه از اين مقام بهره ميجويند.
5 - تاثيرات : اعراب معتقدند اين مقام با پاكي و پوششي كه دارد در ايجاد شور و شوق و هيجان در شنونده بسيار موثر است.
6 - جايگاه اجرا : اين مقام بعد از رست و سهگاه آورده ميشود. هر چند اساتيدي همچون عبدالباسط و مصطفي اسماعيل پس از مقام نهاوند و بيات نيز از آن بهره جستهاند. مقام عجم در مايهي صبا بوده و از آن در فراز و نشيبهاي صوتي و لحني استفاده ميشود.(منظور همان نغمه چهارگاه است که از نغمات اصلی مقام عجم است)
7 - گوشهها و نغمههاي فرعي : عجم داراي تنوع لحني و ريز نغمات مختلف نيست و از گستردگي الحان تا حدودي بيبهره است. از نغمات فرعي آن ميتوان به «شوقآور و شوقافزا» اشاره نمود.
8 - قاريان برتر : در اين مقام اساتيدي همچون شعشاعي، مصطفي اسماعيل، كامل يوسف، ، حصان، عليالبناء و شحاتانور را ميتوان نام برد.
|